Kernenbeleid 2.0 als legitimatie voor fusie met Scherpenzeel?

Kernenbeleid 2.0 als legitimatie voor fusie met Scherpenzeel?
Het is genoegzaam bekend hoe de Provincie de fusie van de gemeenten Scherpenzeel en Barneveld door wil drukken. De argumentatie hieromtrent is al bijna 2 jaar reden voor flinke discussies in diverse besturen. Ook in onze gemeente Barneveld. Lokaal Belang heeft al langer meerdere malen stevig de vinger gelegd bij de hiaten in het onzorgvuldige proces (waaronder vooringenomenheid) en een glashelder gebrek aan draagvlak. Iets waarvan het college in Barneveld eerder nog zo stellig beweerde dat 'een stevig draagvlak in beide gemeenten' een randvoorwaarde was om eventueel akkoord te kunnen gaan met een fusie.

Kernenbeleid 1.0 vernieuwen?
De Provincie heeft op 26 januari jl. haar uiteindelijk besluit en Herindelingsontwerp genomen en vastgesteld. Een argument, met stip op nummer 1, was het invoeren van een kernenbeleid 2.0. Want ja, een van de 4 beoordelingscriteria naast draagvlak (wat er niet is) en een zorgvuldig proces (wat er ook niet is) is 'interne samenhang en nabijheid bestuur'. Het 'Kernenbeleid 2.0 ' is dan het ei van Columbus, of, zoals een cartoonist eerder treffend weergaf, het konijn uit de hoge hoed.
"​Nu komt alles goed, Scherpenzelers. Hiermee krijgen jullie een hoge mate van autonomie, zeggenschap en zelfbeschikking. Stop uw zorgen, een fusie gaat juist heel goed voor jullie zijn. En het is ook heel leuk voor alle dorpen in de gemeente Barneveld." De provincie schreef ook nog dat de gemeente Barneveld hier nadrukkelijk voor open staat. 

Is dat zo, vroeg Lokaal Belang zich af? Dus in de commissie van 18 februari jl. stelde onze fractievoorzitter Mijntje Pluimers daar vragen over. Ja hoor, zei de wethouder. "Dat gaan we gewoon doen; We gaan het kernenbeleid 1.0 vernieuwen". Kernenbeleid 1.0? Waar staat dat dan? Wanneer is dat door de gemeenteraad vastgesteld? Wanneer hebben we dat geevalueerd of gaan we dat nog evalueren? Als je vindt dat 1.0 een 2.0 moet worden, is het verstandig en een hele gebruikelijke gang van zaken, eerst eens te kijken wat we van het voorgaande beleid vonden. Geen antwoord. Vandaar dat onze fractie vragen heeft gesteld. Het antwoord:

"De afgelopen jaren is de (stevige) groei van Barneveld doorgezet. Jaarlijks worden honderden woningen gerealiseerd, worden nieuwe bedrijventerreinen ontwikkeld en wordt geïnvesteerd in een kwalitatief hoogwaardig voorzieningenniveau voor alle inwoners, organisaties en ondernemers. De groei van de gemeente in combinatie met de maatschappelijke verscheidenheid van de dorpen en de veranderende rol van gemeenten in de samenleving vraagt om een vernieuwing van de samenwerkingsaanpak.
Maatschappelijke vraagstukken en potentiële oplossingen kunnen per dorp verschillen. Tevens kan er meer van de kracht van de samenleving gebruik gemaakt worden door meer in te zetten op participatie. Het gemeentebestuur kan daarbij aan dorpen meer zeggenschap geven over de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de opgaven in hun leefomgeving.
De afgelopen jaren zijn in de gemeente Barneveld reeds diverse instrumenten in gezet om de sociale cohesie in de dorpen te vergroten en vraaggericht in te spelen en aan te sluiten op de maatschappelijke behoeften van de verschillende dorpen. Voorbeelden hiervan zijn de dorpsvisies, de nota wijkplatforms en right to challenge. De rode draad welke al deze instrumenten verbindt, is het principe van “loslaten in verbondenheid”. 
Het dorpenbeleid 1.0 moet daarom gezien worden als een aantal losstaande instrumenten waarvoor de raad in sommige gevallen kaders heeft vastgesteld en in andere gevallen niet. Zoals de wethouder in de raadsbijeenkomst heeft gezegd, wordt de behoefte om te komen tot een samenhangend kader voor het opstellen van het dorpenbeleid 2.0 versneld door het lopende herindelingstraject tussen de gemeenten Scherpenzeel en Barneveld. Om het dorpenbeleid 2.0 vorm en inhoud te geven wordt op dit moment een bestuursopdracht geschreven ten behoeve van de ambtelijke opdrachtneming. Een beleidsevaluatie van de ervaringen uit het dorpenbeleid 1.0 maakt onderdeel uit van de opdracht. Na vaststelling van de bestuursopdracht door het college zal deze ter kennisgeving van de raad worden gebracht."

Zienswijze op tijd en volledig?
Een mooi verhaal, maar wat duidelijk is is dat er van een echt Kernenbeleid 1.0 geen sprake is en dat wat er dan wel is, eerst nog eens geevalueerd zou moeten worden. Op 2 maart jl. bespraken wij opnieuw in een commissie de mogelijke herindeling. Onze fractie gaf aan dat, als vervolg op 18 februari, dat de termijn voor het indienen voor een zienswijze voor inwoners eindigt op 1 april en voor de raad op 26 april a.s. In die zienswijze moet opgeschreven gaan worden wat inwoners of raadsleden vinden van het besluit en argumenten van de Provincie. Dus ook over het Kernenbeleid 2.0 dat de Provincie dus als argument voor de herindeling gebruikt.

Hoe kunnen zowel inwoners als raadsleden nu een fatsoenlijke, goed onderbouwde zienswijze over dit punt schrijven als het Kernenbeleid 1.0 (wat feitelijk bestaat uit wat losse documenten) nog niet eens geevalueerd is en het volstrekt onduidelijk is wat het Kernebeleid 2.0 moet gaan inhouden (zowel op juridisch-, inhoudelijk- als financieel niveau)? In de commissie heeft onze fractie meerdere vragen over dit onderwerp gesteld (zie onder) maar waar helaas geen echte antwoorden op kwamen.

GS en Kernenbeleid 2.0
Willen de gemeenteraden en inwoners eigenlijk wel een Kernenbeleid 2.0? De gemeente Barneveld gaat over het algemeen netjes om met haar kernen en dat is een goede zaak. Maar ons college gaat nu mee met GS en het Kernenbeleid 2.0 zonder dat de raad erover besloten heeft. Het bevreemdt ons zeer dat uw gedeputeerde de heer Markink, nadrukkelijk en herhaaldelijk uitspreekt (in Webinars en uw Statenvergadering van 10 maart) dat het standpunt van de gemeente Barneveld zou zijn dat zij Kernenbeleid 2.0 willen implementeren. Want wie is de gemeente Barneveld dan eigenlijk? Het college van B&W? Zeker niet. Dat zijn wij allemaal waarbij de inwoners hun vertegenwoordiging in handen leggen van de gemeenteraad, als zijnde hun volksvertegenwoordigers en het hoogste bestuursorgaan. Daarnaast bevreemdt het ook dat GS uitspreken dat de gemeenten weliswaar over dit Kernenbeleid gaan maar daarentegen wel van de gemeenten eisen (blz. 52, HO) dat zij invulling geven aan dit beleid.
Een hoogleraar die aanwezig was bij de technische briefing in Scherpenzeel op 8 maart jl. gaf aan dat de enige juridische structuur voor een dergelijke wens voor ‘autonomie, zeggenschap, zelfbeschikking’ een bestuurscommissie is. Een commissie die door de gemeenteraad bevoegdheden gedelegeerd heeft gekregen met een bepaald vooraf vastgesteld budget. Willen wij dat? Wil straks elk dorp in de nieuwe gemeente een bestuurscommissie (dat zijn er dan 10) met alle organisatorische, juridische, financiële en inhoudelijke gevolgen van dien? Dat kunnen wij niet zeggen, want wij hebben het er als raad nooit over gehad laat staan besloten.

Tweede Kamer debat 11 februari
Op 11 februari was er een terug-te-kijken-waard debat over herindelingen in de Tweede Kamer, waar ook de herindeling Scherpenzeel-Barneveld aan de orde kwam.
citaten:
"Ik (Van der Moolen) heb de indruk dat herindelingsvoorstellen waarin een kernenbeleid wordt opgevoerd per definitie positiever worden beoordeeld door het ministerie. Het kan niet zo zijn dat er van een voorstel wordt gezegd 'mooi, ze hebben een kernenbeleid; nu is het goed.' Een kernenbeleid is namelijk iets wat elke gemeente gewoon behoort te hebben. Het mag dus geen beoordelingscriteirium zijn"
"Ik (Van Raak) plaats vraagtekens bij allerlei 'kunstgrepen' in herindelingsvoorstellen zoals doprscommissies die middels budgetten zeggenschap krijgen."

Analyse en conclusie
Wij maken ons zorgen over de suggesties en verwachtingen die door de Provincie wordt gewekt ten aanzien van dit Kernenbeleid 2.0 richting met name de inwoners van de gemeente Scherpenzeel, maar ook richting de besluitvormende besturen zoals PS, de Minister, de Eerste en Tweede Kamer. Het is niet gezegd dat het Kernenbeleid 2.0 er gaat komen en als het er al komt, op welke manier, met welke mogelijkheden etc. Dit is vragen om teleurstellingen en dat is ongewenst voor iedereen. Het helpt dan ook niet in het versterken van de onderlinge relatie en samenwerking (op welke manier dan ook). Wij zijn juist blij te ervaren dat de samenwerking en de invulling ervan tussen de gemeenten Scherpenzeel en Barneveld de laatste tijd zulke concrete ontwikkelingen doormaken. Dienstverleningsovereenkomsten, bestendigen van huidige samenwerking en verdiepingswensen voor de langere termijn, klinken hoopvol, maar dat terzijde.

De Provincie hoopt met dit Kernenbeleid 2.0 de herindeling te legitimeren en te kunnen 'verkopen' aan zowel de gemeenten Scherpenzeel als Barneveld, de Minister, de Eerste en Tweede Kamer als de Raad van State. Ongepast en in het licht wat er allemaal gebeurd is, een onzorgvulduldig proces, zeer ongewenst. De gemeente Barneveld gaat over het algemeen netjes om met haar kernen, maar het college gaat nu mee met de Provincie en het Kernenbeleid 2.0 zonder dat de raad erover besloten heeft en zonder dat de raad (en inwoners) dit op tijd kan meenemen in een officiele zienswijze. De Provincie? Die lacht vast in haar vuistje.

Barneveld, 4 maart 2021 (update 10 maart)

Fractie Lokaal Belang
 

Bijlage:

Enkele citaten uit het Herindelingsontwerp van de Provincie en vragen Lokaal Belang:
blz 28-29
“Daarbij bestaat bij Barneveld het beeld dat de expliciete behoefte aan eigen zeggenschap en eigen regie vanuit de gemeente Scherpenzeel voor veel overleg, afstemming en mogelijk ook spanning in de samenwerking zal zorgen. Een hoge mate van autonomie, zeggenschap, zelfbeschikking zijn voor Scherpenzeel erg belangrijk, zo niet noodzakelijk. De gemeente Barneveld staat er nadrukkelijk voor open”
Vragen:
>Het College van Barneveld maakt zich dus enigszins zorgen over deze zeggenschap en autonomie. Toch wil zij het kernenbeleid :"echt gaan doen" (cie 18 feb jl.).
>Waarom zegt het college ‘ja’ tegen de Provincie als geenzins duidelijk is hoe dit kernenbeleid er in de praktijk uit moet gaan zien? Laat staan of de gemeenteraad dit wil.
>Hoever wil het college gaan met autonomie en zeggenschap?
>Krijgen we straks in elk dorp een dorpenraad? Zie argumentenkaart van Scherpenzeel, zij hebben dit al genoemd als optie.
>Welke juridische basis (op institutioneel niveau) moet er voor zijn?
>Loopt het college niet wat vooruit op wat de raad wil? 

Blz. 30
-Provincie zegt dat er “een vernieuwde en passende vorm van kernenrepresentatie binnengemeentelijke decentralisatie van zeggenschap moet komen. En dat daar instrumenten en budgetten voor moeten komen”
Vragen:
>Wat mag deze zeggenschap eigenlijk gaan kosten? Incidenteel en structureel. Zeker gezien de opdracht van de Provincie dat 'de gemeente Barneveld de financiele bakens moet verzetten en 'schoon door de poort' moet komen.
>Welke juridische basis (op institutioneel niveau) moet er voor zijn?

Blz. 48
-Provincie benoemt een van de beoordelingscriteria voor de minister ‘interne samenhang en nabijheid bestuur’. Daar wordt opnieuw het kernenbeleid opgevoerd als argument, als een soort vaststaand feit, een 'moeten' en gebruikt ter legitimatie van de herindeling.
-De provincie gaat er niet over en wij als beide gemeenten, hebben geen idee hoever wij met de zeggenschap en autonomie willen gaan, terwijl ook onze zienswijzeperiode volgende maand al voorbij is!
-De Provincie schrijft dan wel dat zij niet over het dorpenbeleid (=kernenbeleid) gaan, maar schrijft op blz. 52 wel een 10-punten plan wat de gemeenten moeten doen de komende periode, om de nieuwe gemeente een goede start te geven.
Vragen:
>Hoe kijkt het college hier naar? Is dit wel eerlijk beleid?
>Onderschrijft het college de opmerking vd Moolen (CDA, 2e kamerlid) dat Kernenbeleid geen beoordelingscriterium mag zijn? Gaat u dit meenemen?

cartoon van : JeH